Sự phát triển của tục thờ Mẫu hiện nay đã mang lại một diện mạo mới cho đời sống văn hóa tín ngưỡng của người Việt Nam, về một mặt nào đó nó đã góp phần bảo tồn những giá trị văn hóa, lịch sử và truyền thống của dân tộc. Tuy nhiên, xét về bản chất như bất kỳ một hình thức sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng nào, tín ngưỡng thờ Mẫu và sinh hoạt văn hóa thờ Mẫu cũng tiềm ẩn trong nó những hạn chế không tránh khỏi và nhất là trong thực hành nghi lễ hầu đồng.Với ý nghĩa đó ta rất dễ thấy công việc và vị trí của các vị đồng thầy trong bản hội giúp con người có thể phần nào nhận thức về việc cần thiết phát huy vai trò của họ trong việc chấn hưng văn hóa thờ Mẫu.
Đồng thầy mở phủ
Nếu người có căn đồng không nặng lắm có thể làm lễ tôn lô nhang bản mệnh nhưng nếu chưa đạt yêu cầu thì chắc chắn phải làm lễ trình đồng, mở phủ chính thức thành con dân hầu thánh thành ghế đệm cho thánh ngự. Muốn làm lễ bốc bát nhang bản mệnh thì trước hết người có căn đồng nên chọn một đồng thầy thật sự và chắc chắn phải thông thạo việc thánh.
Đồng thầy là ai?
Là người thầy luôn đi giáo hóa và truyền đạo, nhiệm vụ của họ là khai sáng cho những người còn u mê hay chưa có tín ngưỡng hoặc là thất tín hay cuồng tín và đang đi sai đường. Với những người thầy kiểu này thì phương tiện thiện xảo của họ ính chlà sức thuyết phục và khả năng lý luận, phân tích, tổng hợp, là ngòi bút viết nên những trang sách, bài thơ để làm cầu nối dẫn dắt người khác nhập đạo.
Đồng thầy có đẻ đồng không?
Giống như trong đời thường cũng có người không sinh con nên không phải bất cứ đồng thầy nào cũng đẻ đồng. Vì vậy cũng có những bản hội của các thanh đồng không đẻ đồng, họ chỉ lập điện thờ để có thể kêu cầu cho các tín chủ, được các tín chủ tín nhiệm. Giới thanh đồng nói chung cũng coi đồng thầy là một chức nghiệp chứ không phải là một nghề và chắc chắn người có duyên nghiệp thì mới được làm đồng thầy. Theo đó nếu người nào đó không có mệnh làm đồng thầy thì chắc chăn không thể học để trở thành đồng thầy được.
Vai trò của đồng thầy trong bản hội
Theo một cách hiểu chung nhất thì bản hội là một tập hợp những người có chung niềm tin về các vị thánh Tứ phủ nằm dưới sự dẫn dắt của một vị đồng thầy.Vai trò chính của đồng thầy trong bản hội là chăm lo tới đời sống tâm linh cho tất cả mọi thành viên cũng như dẫn dắt các đệ tử cả về lý thuyết và thực hành và có thể thực hiện các công việc nhà thánh theo chức nghiệp của mình trong bản hội, đồng thầy luôn có vị thế và tiếng nói cao nhất và có thể quyết định mọi công việc của bản hội đồng thời là trung tâm quy tụ và đoàn kết các thành viên trong bản hội. Tuy trong giới thanh đồng cũng có một số quy ước chung nhưng ở mỗi bản hội lại có các quy ước riêng theo kiểu nếp nhà do đồng thầy đặt ra khi các con nhang đệ tử khi tham gia phải tuân thủ theo kiểu nhập gia tùy tục. Với vai trò như là những người cha mẹ đồng thầy chính là người quyết định việc tạo dựng hình ảnh của bản hội. Một số câu nói quen thuộc đã phản ánh một thứ chuẩn mực bất thành văn trong mối quan hệ đồng thầy với đệ tử như người đi trước rước kẻ đi sau.
Thực trạng sinh hoạt thờ Mẫu và việc phát huy vai trò của đồng thầy trong việc chấn hưng văn hóa thờ Mẫu
Gần đây, trong giới hành đạo còn có hiện tượng các đồng thầy vì háo danh, chạy theo phong trào mà bị các tổ chức hoặc cá nhân lợi dụng, mắc lừa bỏ tiền để mua các danh hiệu theo kiểu mua danh ba vạn, bán danh ba đồng vô hình trung làm mất đi hình ảnh đẹp của người đồng thầy. Qua thực tế xem xét công việc và vị thế của các vị đồng thầy trong bản hội, ta cũng có thể thấy với vị trí quan trọng của mình, đồng thầy chính là người đóng vai trò quyết định đối với việc chấn hưng văn hóa thờ Mẫu, và việc đó được bắt đầu trước tiên từ chính bản hội của họ.
Các đồng thầy là những người tham gia trực tiếp vào việc triển khai các hoạt động chấn hưng văn hóa thờ Mẫu. Điều đó được bắt đầu từ việc xây dựng các mô hình bản hội tiêu biểu mà ở đó vị đồng thầy phải là người có uy tín trong giới đồng để cho các thành viên trong bản hội noi theo. Các bản hội dưới sự dẫn dắt của đồng thầy sẽ là cơ sở để triển khai các hoạt động liên quan đến việc thực hiện các quy ước về văn hóa thờ Mẫu. Đồng thầy sẽ có vai trò tuyên truyền vận động các tín chủ thực hiện các chủ trương lành mạnh hóa sinh hoạt thờ Mẫu.
