Nếu chầu văn là “linh hồn” của tín ngưỡng thờ đạo Mẫu thì trang phục là vật dụng rất quan trọng không thể thiếu để thực hiện nghi thức lên đồng. Mỗi bộ trang phục được dùng cho một giá đồng, thể hiện nét đặc trưng của từng vị thánh trong đạo Mẫu và chính là hình tượng văn hóa được đúc kết từ nhiều thế hệ người Việt.
Câu chuyện đằng sau những chiếc áo dài
Những bộ áo dài cổ lấy cảm hứng từ các buổi diễn xướng hầu đồng lại càng chứa đựng bề dày nhiều câu chuyện lịch sử mà con người luôn nghiên cứu rất kỹ để kể với những người mặc hay đơn giản chỉ là người ngắm. Một chiếc váy có thể mang đến cho người mặc diện mạo xinh đẹp và gợi cảm hơn nhưng câu chuyện để nói về nó không nhiều và không thể chuyển tải được bề dày lịch sử văn hóa truyền thống. Khi tái hiện lại các mẫu trang phục áo dài cổ, nhất là lại lấy cảm hứng từ các buổi diễn xướng hầu đồng, đó là làm sao khi mặc những bộ bộ này lên người thì mọi người có thể hình dung được ngay một nhân vật từ lịch sử xa xưa mà không hề nhầm lẫn với bất cứ ai ở trong thời hiện đại. Đó là vẻ đẹp quyền uy nhưng cũng là thần thái quyến rũ say đắm lòng người mà sử sách xưa nay vẫn lưu truyền và ca tụng.
Trang phục là điều quan trọng không thể thiếu khi hầu đồng
Người ta gọi trang phục hầu đồng là khăn chầu áo ngự, là y phục của chư thánh. Theo quan niệm xưa thì trước mỗi buổi hầu đồng phải làm lễ trình khăn áo, khua nén hương qua để làm sạch khai quang cho áo. Người dân tin rằng đó là cách làm phép để tấm áo trở nên thanh sạch thì thánh mới về ngự. Trang phục trong hầu đồng thể hiện tâm linh Việt chứ không như những bộ đồ thường ngày hoặc để thi hành lễ. Như vậy qua mỗi bộ trang phục cũng như nghi lễ hầu đồng, mọi người có thể thật sự cảm nhận được nếp nghĩ và cách ăn mặc và sinh hoạt của ông cha ta ngày xưa. Không những thế, nó còn thể hiện những suy nghĩ của con người về các vị thánh thần nhưlà người có công với đất nước được tôn thờ làm thánh hoặc những nhân vật được lịch sử hóa với các chiến công, phong cách riêng. Với mỗi thanh đồng vấn đề trang phục được coi là hiện thân của các thần linh, thể hiện qua cách họ quý trọng bộ khăn chầu áo ngự và giữ gìn cẩn thận. Trước khi dùng để hầu đồng, mỗi chiếc áo được tấu hương cho thần thánh chứng giám, sau đó được gấp gọn, cất kỹ. Điều quan trọng nhất là những bộ trang phục hầu đồng không được cho bất cứ ai mượn, xem hay chụp ảnh.
Từ long bào của vua đến khăn áo hầu đồng
Bất cứ ai nếu muốn phục chế long bào cho nhà vua hay áo thờ thành hoàng chắc chắn chỉ có đến với Đông Cứu. Hoặc muốn thêu một bộ khăn chầu, áo ngự để hầu đồng thì cũng không đâu làm tốt và chất lượng hơn làng nghề này. Đó chính vì nơi đây luôn giữ những kỹ thuật thêu cổ từ trăm năm trước mà không đâu có được. Cùng với sự phát triển của lịch sử, nghề thêu long bào đã dần bị mất đi thay vào đó người dân chuyển sang làm hàng thị trường hay những sản phẩm thêu phục vụ các mùa lễ hội như hia, hài, lọng, tán, đặc biệt là trang phục hầu đồng. Để tạo nên một buổi hầu đồng thành công, không thể không nhắc đến vấn đề trang phục. Nếu trang phục sẽ góp phần làm cho người nhập “bóng Thánh” và những người tham dự nghi lễ phấn khích, hào hứng hơn.
Văn hóa Việt phản ánh trong trang phục hầu đồng
Thông qua trang phục cũng như nghi lễ hầu đồng, mọi người có thể cảm nhận được nếp nghĩ, lối ở, cách ăn mặc và sinh hoạt của ông cha ta ngày xưa. Không những thế, nó còn thể hiện những suy nghĩ của người dân về các thánh thần là những người có công với đất nước được suy tôn làm thánh hoặc những nhân vật được lịch sử hóavới các chiến công cũng như kiểu cách riêng biệt. Đối với các thanh đồng vấn đề trang phục hầu đồng rất quan trọng được coi như là hiện thân của các thần linh, thể hiện qua cách họ quý trọng bộ khăn chầu áo ngự và giữ gìn cẩn thận. Trước khi dùng cho hầu đồng, áo luôn phải tấu hương cho thần thánh chứng giám tiếp và gấp gọn, cất kỹ. Việc bảo tồn trang phục cũng là vấn đề thách thức vì việc nở rộ các thanh đồng ra chầu văn nhưng cũng có không ít người đang biến trang phục hầu đồng trở thành mốt mà không hề hiểu rõ mỗi kiểu hoa văn hay màu sắc để may áo cho các thánh đều mang những ý nghĩa cũng như giá trị khác nhau.
Trang phục hầu đồn luôn góp phần quan trọng không thể thiếu trong nghi thức hầu đồng. Thiếu trang phục, buổi lễ hầu đồng mất đi phần hấp dẫn, ít nhất về mặt hình thức trong buổi biểu diễn về vấn đề nghệ thuật truyền thống. Trang phục đẹp sẽ giúp thanh đồng có thể thăng hoa và khiến người tham dự cảm thấy phấn khích, hào hứng hơn.
