Tết cơm mới Theo tục cổ còn gọi là tết Hạ nguyên, tết Thượng tân.
Ở Việt Nam thời Lý-Trần, sau vụ mùa (tháng Mười), các quan liêu đi thăm ruộng, thu lúa thuế. Và sau đó là mùa săn bắn làm vui. Tết Cơm mới, tiến hành vào mồng một, mồng mười hay rằm tháng Mười là Hạ nguyên.
Đạo và Phật quan niệm rằng, ngày đó thiên đình cử ông thần Tam Thanh xuống trần gian xem xét tốt xấu vể tâu lại Ngọc Hoàng. Nên tiến hành làm lễ vị thần đó là để cầu phúc, tránh họa, cũng là dịp “tiến tân” cơm gạo mới cúng tổ tiên.
Các dân tộc Việt Bắc, Tây Bắc, Tây Nguyên đều có loại Tết cơm mới này, tổ chức vào những ngày khác nhau sau vụ gặt.
Tết Cơm mới do từng gia đình làm, lạy lúa mổi gặt về, phơi xong, xay giã làm cơm thổi xôi cúng gia tiẽn; sau lễ Cơm mới này, người ta mới bắt đầu ăn cơm gạo mới. Cũng nhân tết này, con chảu mua quà và gạo nếp mới cúng những đặc sản thu đông như chim cu ngói, hồng chín… biếu lễ ông bà, cha mẹ và những bậc được tôn kính.
